Brand! Het ontstaan van Achmea
De tijd waarin Achmea is ontstaan was een allesbehalve rustige tijd. Franse Revolutie: revolutionaire ideeën van vrijheid, gelijkheid en broederschap veroverden Europa. Ondertussen was in Frankrijk Napoleon aan de macht gekomen, die zich tot keizer had laten kronen en Europa en Noord Amerika in brand zette door zijn expansieoorlogen.
Ook Nederland was na 1810 onderdeel geworden van het Franse Keizerrijk. De invloed van die tijd is in ons dagelijks leven nog steeds aanwezig. Neem de burgerlijke stand, de verplichte achternaam, het burgerlijk wetboek en het decimale stelsel (we meten sindsdien in meters). Het is er sindsdien! Maar de tijd kende ook minder plezierige kanten. De oorlog en de bezetting van het land door de Fransen drukten zwaar op de bevolking. De inkwartiering van Franse soldaten, de stijging van de prijzen op levensmiddelen en de oude en nieuwe belastingen verarmden de bevolking in rap tempo.
Ondertussen in Friesland
De jonge boerenzoon Ulbe Piers Draisma zag hoe zwaar een ramp de verarmde bevolking kon treffen en hoe een boerengezin getroffen door een brand, veroorzaakt door hooibroei, aan de bedelstaf kon raken. Hij zag in het spreiden van het risico door middel van solidariteit de oplossing. Wellicht had hij kennis genomen van het Groninger initiatief tot oprichting van een zestal 'onderlinge' maatschappijen. Vier boeren uit zijn omgeving zagen wel brood in zijn idee. Op 4 juli 1811 kwam een aantal boeren in Franeker bij Anne Harings Ruurda thuis bijeen 'om eene vereniging te stichten tot onderlinge waarborging tegen de gevolgen van brand'. De eerste Friese 'onderlinge' was geboren. De officiële naam werd 'De Onderlinge Brandassurantie Societeit over de Kantons Franeker, Bolsward en Dronrijp' kortweg 'Achlum van 1811', genoemd naar de woonplaats van de initiatiefnemer en boekhouder van de vereniging Ulbe Piers Draisma. Medeoprichters waren Pieter Offinga, Fedde Strikwerda, Samuel Alma en Marten Hilarides.
De eerste uitkering en de oudst bewaarde polis
In1813 werd de boerderij van Ids Jacobs Haima door brand getroffen en ging 'Achlum' voor de eerste keer over tot uitkering van de schade tot maximaal 75% van het getaxeerde schadebedrag. Toevalligerwijs is de oudst bewaarde polis uit hetzelfde jaar 1813 en stond op naam van Gratema, eigenaar en Allert Poulus Wiersma, huurder. Deze polis, ondertekend door boekhouder U.P. Draisma en de gecommitteerden Louwertsz en Heikema, bevindt zich in het Avéro archief dat berust in het Tresoar (Fries Rijksarchief).Het draagt een fraai stempel dat Franse overheersing verraadt. En ook de naam van de 'onderlinge' verraadt Franse invloed. De oude indeling op basis van grietenijen was vervangen door kantons.
En als er één schaap over de dam is
In 1814 werd de Brand Assurantie Sociëteit Hallum opgericht door P. Brouwer uit Blija, die eerst Draisma had geraadpleegd. De Statuten leken dan ook erg op die van 'Achlum'. D. Hellema uit Wirdum en P. van Beijma uit Weidum meldden zich in 1815 aan bij 'Achlum' om zich bij deze vereniging te verzekeren. Zij werden echter geweigerd, omdat ze buiten het werkgebied vielen. Draisma adviseerde hen een eigen onderlinge te beginnen en de Onderlinge Brand Assurantie Sociëteit (OBAS 1815) was een feit. OBAS was de eerste maatschappij die preventief te werkging en controles uitvoerde om hooibroei te voorkomen.
1815
In het jaar van de oprichting van OBAS was de kaart van Europa aan verandering onderhevig. Het Napoleontische keizerrijk was ineengestort, de keizer verbannen naar St. Helena, een eiland midden in de Atlantische Oceaan en het Congres van Wenen schetste een nieuwe kaart van Europa op basis van de ontstane machtsverhoudingen. De zoon van de gevluchte stadhouder Willem V maakte zich op om terug te keren naar ons land. Een driemanschap onder leiding van Gijsbert Karel van Hogendorp bood hem de koningstitel aan. De 'brand' was geblust, het Koninkrijk der Nederlanderlanden ontstaan en de 19e eeuw kon beginnen!
Wim Dral is historicus en binnen de TIjd Vooruit is hij verantwoordelijk voor het duiden van ons historisch erfgoed.Deze blog geeft een unieke kijk op het ontstaan van Achmea in de tijd van Napoleon.